గ్రామ పంచాయతీ నిధులు అనేవి గ్రామస్థాయి స్వపరిపాలన సంస్థలు ఉపయోగించే ఆర్థిక వనరులు. ఈ నిధులు ప్రధానంగా గ్రామాభివృద్ధి పనులు, ప్రాథమిక సదుపాయాలు, పారిశుద్ధ్యం, త్రాగునీరు, వెలుగుదీపాలు, అంతర్గత రహదారులు, పచ్చదనం, సామాజిక సంక్షేమం వంటి అవసరాల కోసం వినియోగించబడతాయి.
1. నిధుల మూలాలు
1.1 కేంద్ర ఆర్థిక సంఘం గ్రాంట్లు
కేంద్ర ఆర్థిక సంఘం (Finance Commission) సిఫార్సుల మేరకు యూనియన్ ప్రభుత్వం గ్రామ పంచాయతీలకు సాధారణ మరియు పనితీరు ఆధారిత గ్రాంట్లు జమ చేస్తుంది. వీటిని త్రాగునీరు, పారిశుద్ధ్యం, ప్రాథమిక సదుపాయాల మెరుగుదల కోసం ప్రధానంగా ఉపయోగిస్తారు.
1.2 రాష్ట్ర ఆర్థిక సంఘం ద్వారా గ్రాంట్లు
రాష్ట్ర ఆర్థిక సంఘం (State Finance Commission) ద్వారా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం పంచాయతీలకు ఆదాయ భాగసామ్యం, ప్రత్యేక గ్రాంట్లు విడుదల చేస్తుంది. ఇవి జనాభా, విస్తీర్ణం, అవసరాలు వంటి ప్రమాణాల ఆధారంగా పంపిణీ చేయబడతాయి.
1.3 స్వంత ఆదాయం
గ్రామ పంచాయతీలు ఆస్తి పన్ను, నీటి ట్యాపుల ఛార్జీలు, మార్కెట్ ఫీజు, ట్రేడ్ లైసెన్స్ ఫీజు, ప్రకటన/హోర్డింగ్ ఫీజులు వంటి స్థానిక పన్నులు-ఫీజులు వసూలు చేసి, జనరల్ ఫండ్లో జమ చేస్తాయి.
1.4 కేంద్ర-రాష్ట్ర పథకాల నిధులు
రాష్ట్ర గ్రామ స్వరాజ్ అభియాన్ (RGSA) వంటి సామర్థ్యాభివృద్ధి పథకాల కిందనూ, ఇతర కేంద్ర సహాయం పొందిన పథకాల ద్వారా కూడా నిధులు వస్తాయి.
2. రాజ్యాంగ మరియు చట్ట పునాదులు
- 73వ రాజ్యాంగ సవరణ ద్వారా పంచాయతీరాజ్ సంస్థలకు నిధులపై అధికారాలు మరియు రాజ్యాంగ బలం కలిగాయి.
- ఆర్టికల్ 280 కేంద్ర ఆర్థిక సంఘానికి స్థానిక సంస్థలకు గ్రాంట్ల సిఫార్సు చేసే అధికారాన్ని ఇస్తుంది.
- ఆర్టికల్ 243-I రాష్ట్ర స్థాయిలో ఆర్థిక సంఘాలను పంచాయతీలకు ఆదాయ పంపిణీ సూత్రాలు సూచించడానికి నియమిస్తుంది.
3. నిధుల వినియోగం
గ్రామ పంచాయతీ నిధులు ప్రధానంగా ఈ పనుల కోసం ఉపయోగిస్తారు:
- త్రాగునీరు మరియు పారిశుద్ధ్యం
- అంతర్గత రహదారులు, రోడ్లు, డ్రెయిన్లు
- స్ట్రీట్లైట్స్
- పచ్చదనం మరియు పర్యావరణ సంరక్షణ
- సామాజిక సంక్షేమం, విద్యా సదుపాయాలు, ఆరోగ్య శిబిరాలు
వినియోగ నియంత్రణ:
- జనరల్ ఫండ్ ద్వారా కేంద్ర-రాష్ట్ర సాధారణ గ్రాంట్లు, స్వంత ఆదాయాలు జమవుతాయి.
- ఖర్చులు గ్రామసభ-పంచాయతీ తీర్మానాల ద్వారా ఆమోదం పొందతాయి.
- ఇ-గ్రామ్స్వరాజ్ వంటి డిజిటల్ ప్లాట్ఫారమ్లలో పనులు, ఖర్చులు, ఆడిట్ ట్రైల్ నమోదు చేయబడతాయి.
4. నిధుల విడదల మరియు పంపిణీ
- కేంద్ర/రాష్ట్రాలు సంవత్సరానికోసారి పంచాయతీరాజ్ పథకాల కింద నిధులు విడుదల చేస్తాయి.
- ప్రతిపాదిత పనితీరు సూచీలు, జనాభా-విస్తీర్ణ ప్రమాణాలు ఆధారంగా రాష్ట్ర/జిల్లా స్థాయిలో విభజన జరుగుతుంది.
- కొన్ని సందర్భాల్లో నిధుల ఆలస్యం వలన వేతనాలు, నిర్వహణ ఖర్చులపై ఒత్తిడి ఏర్పడుతుంది.
5. సామర్థ్యాభివృద్ధి మరియు పారదర్శకత
- RGSA పథకాల ద్వారా పంచాయతీ అధికారుల ప్రణాళిక, లెక్కలు, ఆడిట్ నైపుణ్యాలను మెరుగుపరుస్తాయి.
- గ్రామసభల ద్వారా ఖర్చులు ఆమోదం, ఆన్లైన్ మానిటరింగ్, సామాజిక ఆడిట్ పద్ధతులు అమలు చేయడం ద్వారా బాధ్యతాయుత వినియోగం సాధ్యమవుతుంది.
- ఆడిట్-పరిశీలన, పనుల-ఆర్థిక పురోగతి నివేదికలు నిధుల దుర్వినియోగాన్ని నివారిస్తాయి.
6. తెలంగాణ/ ఆంధ్రప్రదేశ్ సందర్భం
- కేటాయింపులు కేంద్ర గ్రాంట్లు, రాష్ట్ర భాగసామ్యం, స్థానిక ఆదాయ వనరులపై ఆధారపడి ఉంటాయి.
- గతంలో విడతలవారీగా కేంద్ర గ్రాంట్లు విడుదల అయిన సందర్భాలు ఉన్నాయి.
- నిధుల ఆలస్యం నేపథ్యంలో సర్పంచ్లు అభ్యర్థనలు-ఆందోళనలు కూడా నిర్వహించారు.
7. గ్రామస్థులకు ఉపయోగాలు
- త్రాగునీరు, పారిశుద్ధ్యం, అంతర్గత రహదారులు, డంపింగ్/డోర్-టు-డోర్ కలెక్షన్, స్ట్రీట్లైట్లు వంటి మౌలిక సదుపాయాల మెరుగుదల.
- సామాజిక సంక్షేమం, విద్యా సదుపాయాలు, ఆరోగ్య శిబిరాలు, పర్యావరణ సంరక్షణ సమర్థంగా అమలు.
- గ్రామ జీవన నాణ్యతను స్థిరంగా పెంపొందించే శక్తి.
8. నిధుల ట్రాకింగ్
- గ్రామ పంచాయతీకి వచ్చిన, ఖర్చైన నిధుల వివరాలు పంచాయతీ వారీ ఆన్లైన్ రిపోర్ట్లలో చూడవచ్చు.
- అధికారిక పోర్టల్స్లో ఖాతా-ప్రాజెక్ట్ స్థాయి వివరాలు అందుబాటులో ఉంటాయి.
ముఖ్య సందేశం
గ్రామ పంచాయతీ నిధులు గ్రామాభివృద్ధి హృదయ భాగం. రాజ్యాంగబద్ధ గ్రాంట్లు, రాష్ట్ర భాగసామ్యం, స్వంత ఆదాయం వంటి బహుముఖ వనరుల సమాహారం ద్వారా పారదర్శక డిజిటల్ మానిటరింగ్, గ్రామసభల నిర్ణయాలు, సమయానుసారం విడుదల-ఆడిట్లతో ఈ నిధులు గ్రామ జీవన నాణ్యతను స్థిరంగా పెంపొందించే శక్తిగా నిలుస్తాయి.
